Melanina

Melanina to naturalny barwnik wytwarzany przez melanocyty obecne w Twojej skórze. Jej ilość determinuje odcień skóry, a także kolor włosów i oczu. Oprócz nadawania barwy, melanina w skórze pełni także funkcję ochronną – chroni ją przed przenikaniem promieniowania UV i neutralizuje wolne rodniki. Produkcja melaniny może wzrastać pod wpływem ekspozycji na słońce, co objawia się czasowym przyciemnieniem skóry, znanym jako opalenizna.

Rodzaje melaniny

Wbrew pozorom melanina nie jest jedną substancją, lecz grupą kilku różnych barwników. W organizmie człowieka wyróżniamy trzy rodzaje melaniny.

• Eumelanina – najciemniejszy pigment o brązowo-czarnym zabarwieniu, który występuje u ludności rasy czarnej.
• Feomelanina – jaśniejszy pigment o żółto-czerwonym odcieniu, typowy dla ludności rasy celtyckiej. 
• Neuromelanina – barwnik występujący w komórkach centralnego układu nerwowego. Stężenie zwiększa się z wiekiem, choć jego dokładna rola i konsekwencje tego procesu nie są w pełni poznane.

Warto zaznaczyć, że odcień skóry i włosów zależy od ilości melaniny oraz proporcji jej poszczególnych rodzajów. Z tego względu u osób rasy kaukaskiej (np. u Europejczyków) występują zarówno eumelanina, jak i feomelanina.

Jak powstaje melanina?

Produkcja melaniny w organizmie odbywa się za pośrednictwem aktywnych melanocytów, występujących w warstwie podstawnej naskórka, mieszkach włosowych oraz tęczówce oka. Melanocyty zawierają melanosomy – wewnątrzkomórkowe struktury, w których zachodzi synteza melaniny, a ten proces jest nazywany melanogenezą.

Pod wpływem intensywnej ekspozycji na promieniowanie UV melanocyty produkują większe ilości melaniny, która następnie trafia do komórek naskórka, gdzie otacza jądro komórkowe. Dzięki temu chroni materiał genetyczny keratynocytów przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych, zwłaszcza promieniowania ultrafioletowego.

Melanogeneza to złożony proces regulowany przez wiele czynników – nie tylko działanie promieni UV, lecz także naszych genów, hormonów czy stanu zdrowia. Zakłócenia w syntezie lub transporcie melaniny mogą prowadzić do powstawania przebarwień bądź odbarwień skóry.

Najważniejsze funkcje melaniny

1. Ochrona przed promieniowaniem UV – barwnik pochłania i rozprasza promieniowanie ultrafioletowe, chroniąc DNA komórek skóry przed uszkodzeniami.
2. Neutralizacja wolnych rodników – melanina pełni funkcję przeciwutleniacza (antyoksydantu), zmniejszając stres oksydacyjny i chroniąc komórki przed uszkodzeniem.
3. Determinacja koloru skóry, włosów i oczu – odpowiada za naturalne zabarwienie skóry, włosów i oczu, zależne od ilości oraz rodzaju melaniny.
4. Regulacja temperatury ciała – ciemniejsza skóra skuteczniej pochłania ciepło, co może wpływać na termoregulację organizmu.
5. Wspomaganie układu nerwowego – neuromelanina, obecna w mózgu, może pełnić rolę ochronną dla neuronów.
6. Poprawa ostrości wzroku – melanina w tęczówce kontroluje ilość światła docierającego do siatkówki, co wpływa na lepszą ostrość widzenia.
    

Zaburzenia poziomu melaniny – jak wpływają na skórę?

Melanina to naturalny pigment, który występuje w większej ilości u osób o ciemnej karnacji, oczach i włosach, zaś w mniejszej u osób, które mają np. jasną cerę, blond lub rude włosy i niebieskie oczy. W niektórych przypadkach dochodzi jednak do zaburzeń pracy melanocytów i nieprawidłowości w syntezie melaniny. Mogą występować w całym organizmie lub mieć charakter miejscowy i wpływać negatywnie na wygląd skóry, włosów i oczu.

• Albinizm (brak melaniny) – genetyczna choroba, w której organizm nie produkuje melaniny. Osoby z albinizmem mają białe lub kremowe włosy oraz bardzo jasnoróżową skórę. Ze względu na brak ochronnej melaniny są szczególnie narażone na oparzenia słoneczne i rozwój nowotworów skóry.
• Melanizm (nadmiar melaniny) – gdy melanocyty produkują zwiększone ilości melaniny, dochodzi do miejscowego nagromadzenia barwnika, co objawia się w postaci zmian barwnikowych: przebarwień, piegów, plam soczewicowatych, melasmy. Mogą być spowodowane czynnikami genetycznymi, hormonalnymi lub procesem starzenia się skóry.
• Niedobór melaniny – zmniejszona ilość melaniny prowadzi do powstawania plam jaśniejszych niż otaczająca je skóra. Odbarwienia pozapalne mogą być spowodowane chorobami, takimi jak: łupież pstry, łuszczyca czy ziarniak grzybiasty. Warto wiedzieć, że wraz z wiekiem spadek produkcji melaniny w skórze głowy odpowiada także za siwienie włosów.
• Bielactwo – nabyte zaburzenie pigmentacji wynikające z uszkodzenia melanocytów, co prowadzi do zahamowania produkcji melaniny. Objawia się pojawianiem się jasnych, niemal białych plam na skórze, które mogą się powiększać z czasem.

Jak chronić się przed zaburzeniami pigmentacji w skórze?

Aby skutecznie chronić skórę przed zaburzeniami pigmentacji, kluczowa jest przede wszystkim odpowiednia ochrona przed promieniowaniem UV. Należy unikać opalania i długotrwałej ekspozycji na działanie promieni słonecznych, w szczególności latem. Na co dzień warto stosować kremy z filtrem SPF 30 lub wyższym, by zapewnić skuteczne zabezpieczenie dla skóry przed działaniem niekorzystnych czynników. Ważna jest także odpowiednia pielęgnacja skóry – stosowanie nawilżających i regenerujących kosmetyków oraz unikanie agresywnych zabiegów, mogących podrażniać naskórek. W przypadku stanów zapalnych skóry warto jak najszybciej wdrożyć odpowiednie leczenie, aby zapobiec powstawaniu przebarwień lub odbarwień.